ساختمان برنج
برنج با نام علمی اوریرا ساتیوا ( Oryza sativa ) از گیاهان گندم سانان است . آگاهی از ساختار دانههای برنج برای درک فیزیکی شیمیایی برنج مهم است بافت متفاوت و ترکیب مختلف آن همراه با لایههای چندگانه پوسته برنج عملکرد سلولی دارد . در ساختار دانه شالی برنج اعضای ، غلاف پهنکه ، زبانکه ، گوشواره و سایر اندامواره برنج در بدنه به صورت پایه خوشه شاخه ها سنبلچه و گل پرچم دیده میشود . در پایینترین بخش گیاه ابتدای گره ها ریشه های برنج وجود دارد .
ساختار گیاه برنج
اجزای گیاه برنج به چند بخش اندامهای رویشی ، ریشه ، ساله برگ و زایشی خوشه ، سنبلچه و همچنین هسته دانه اصلی است . برگها سازماندهی تنفس و پایگاه فتوسنتز را جهت رشد گیاه برعهده دارند که فرم بدنی و ساختار ( مورفولوژی ) آن است . جنسیت گیاه برنج تک پایه است . به این معنی که هر دو اندام جنس نر و ماده در یک بدن وجود دارد بنابرین تولید مثل برنج از طریق گرده افشانی انجام میشود تخمک گیاه میتواند از طریق تفاح کردههای خودش نیز بارور شود .
ریشه برنج
ریشه های افشان برنج به صورت سطحی در عمق ۱۵ الی ۲۵ سانتیمتری خاک نفوذ دارد که تکیه گاه است . با افزایش عمر گیاه ریشه های برنج حجم و فضای بیشتری مییابد ریشهها در پنجه زنی مرحله داشت میتوانند گسترده تر و قدرتمندتر شوند .
ساقه برنج
ساقه های برنج با گره های توپر و بندهای لوله ای تا ارتفاع ۱۵۰ سانتی متری رشد میکند .گره ، زبانه ، زبانک گوشواره و برگ در قسمت جای دارد نقش ساقه حمایت از ساختمان بالایی و پیوند با ریشه است . رگبرگها نقش انتقال اکسیژن را دارند .
خوشه برنج
بالاترین برگ زیر خوشه را پرچم گل مینامند در ارقام مختلف برنج از ۱۵ تا ۲۰ برگ متصل به خوشهها دیده میشود ؛ که در بالاترین قسمت ، گیاه سنبلچه ها و خوشههای طلایی با گل آذین است . هر خوشه دارای محورهای کوچکی بنام سنبله است .
پوست برنج
لایه های اصلی سبوس برنج در واقع همان پوسته برنج است که در فرآوری تولید برنج سفید در کارخانه شالیکوبی از آن جدا می شود ماندن آخرین لایه پوست شالی روی برنج محصول مغذی و مقوی برنج قهوه ای را در بازار برنج پدید می آورد .
بذر برنج
انواع مختلف بذر گیاه برنج وجود دارد برنج خارجی از پیوند چندین بذر برنج متولد شده است برخی از کشورها برنج تراریخته یا تغییر ژنتیک دارند . در دهه اخیر جهاد کشاورزی ایران برنجهای پیوندی اصیل را برای کشاورزان به ارمغان آورده است .
فرآیند حذف پوسته و لایه های سبوس و تولید مغز برنج سفید بدون ناخالصی را شالیکوبی یا آسیاب برنج می گویند. عملکرد آسیاب و کیفیت برنج به کیفیت شلتوک، تجهیزات آسیاب مورد استفاده و مهارت اپراتور آسیاب بستگی دارد. فرآیند آسیاب در کارخانه‌های بزرگ تجاری، تعدادی عملیات را با هم ترکیب می‌کنند که برنج سفید با کیفیت بهتر و بالاتر را از برنج شلتوکی تولید کنند.
چرا خرید خط مدرن شالیکوبی یک سرمایه‌گذاری مطمئن است؟
خرید خط مدرن شالیکوبی با کیفیت بالا میتواند به بالا رفتن کیفیت برنج تولید داخل و رقابت‌پذیری آن در عرصه بین‌الملل کمک کند. زیرا هر محصول خروجی در هر بخش از فرآیند شالیکوبی مثل برنج سالم، نیم دانه و سبوس دارای اهمیت و ارزش بالایی برای فروش در بازار صنایع غذایی است. به طور کلی، یک تن شلتوک برنج(شالی) بسته به کارایی خط شالیکوبی و نوع رقم شلتوک، حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم برنج، نیم دانه و سبوس تولید میکند.
فرآیند شالیکوبی مدرن:
در فرآیند شالیکوبی، برنج سالم(كامل)، برنج نیم دانه، سبوس نرم و سبوس درشت (درجه ۲) به دست می‌آید. برنج سالم سورت و بسته‌بندی شده و برای مصرف خوراکی فروخته میشود. برنج نیم دانه هم به سه نوع تقسیم میشود: نیم دانه درشت (سرلاشه) برای مصرف خوراکی، نیم دانه متوسط برای مصرف خوراکی و تهیه آرد برنج و نیم دانه ریز یا دانه مرغی که برای خوراک دام استفاده میشود. در حالی که سبوس نیز ورودی بسیار مهمی برای تولید محصولات رژیمی مانند نان سبوس برنج است که برای کاهش کلسترول خون بسیار مفید میباشد.
از محصول شالیکوبی شده میتوان مشتقاتی مانند برنج پف کرده، کیک برنجی، پودینگ برنج و غیره را نیز تهیه کرد. با این تفاسیری که گفته شد تقریباً تمام قسمت‌های شلتوک برنج مفید است و برنج دورریز و ضایعاتی ندارد.
میزان سرمایه‌گذاری لازم:
حال به فاکتور‌های مورد نیاز برای تخمین میزان سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌پردازیم. عوامل اساسی برای تعیین هزینه اولیه شامل ظرفیت تولید، نوع ماشین آلات، ساخت یا اجاره مکان نصب ماشین آلات(زیرساخت) و نیروی انسانی است.
بنابراین برای شروع این پروژه، برای رسیدن به یک برآورد کلی، نیاز به یک طرح تجاری (مطالعات امکان سنجی)، با هزینه‌یابی دقیق برای تمام ابعاد و جنبه‌های مرتبط با آن است.
شالیکوبی سرمایه مورد نیاز پایینی دارد و دانش فنی آن پیچیده نیست. ماشین آلات و تجهیزات را میتوان از شرکت‌های ایرانی مانند پند تک که نمایندگی برند‌های معتبر جهانی را دارند تهیه کرد. این سرمایه‌گذاری بازگشت سرمایه کوتاه مدتی دارد.
در نهایت تشویق تولید بومی در زمینه فرآوری محصولات کشاورزی از جمله برنج یکی از اتفاقات خوبی است که میتواند برای توسعه کشور بیفتد زیرا این سیاست فرصت‌های شغلی بیشتری ایجاد میکند و کیفیت غذا و محصولات غذایی را افزایش دهد.
خط تبدیل برنج (خط شالیکوبی) شامل چه دستگاههایی است؟
یک خط شالیکوبی بر دو قسمت جلویی و قسمت پشتی تقسیم میشود و بر حسب نیاز می تواند شامل دستگاه‌های زیر باشد:
۱- الک شالی
۲-سنگ گیر
۳-پوست کن
۴-سپراتور(پادیه)
۵-سفیدکن
۶-پولیشر
۷- سبوس خرد کن(دوکوب)
۸-ایرلاک
۹-الواتور (بالابر)
۱۰-فن (بلوئر)
۱۱- سیکلون
۱۲-فیلتر
۱۳-دستگاه کیسه پرکن برنج
خالص سازی شالیکوبی چیست؟
معمولاً خالص‌سازی برنج در یک سیستم شالیکوبی می تواند یک فرآیند ساده یک یا دو مرحله ای یا یک فرآیند چند مرحله ای باشد که در ادامه به آن اشاره می کنیم:
- آسیاب یک مرحله ای: حذف پوسته و سبوس در یک مرحله انجام می شود
- فرآیند دو مرحله ای: برداشتن پوسته و برداشتن سبوس به طور جداگانه انجام می شود
- آسیاب چند مرحله ای: می تواند در مصرف محلی روستا یا به صورت تجاری برای فروش گسترده برنج انجام شود. در فرآیند آسیاب برنج چند مرحله ای˛ شلتوک را تا حدودی می جوشانند تا ارزش غذایی آن بالا برود و به این عمل جوشاندن آب پز می گویند که باعث کاهش شکستگی و حتی تغییر بافت برنج پخته می شود.
شالیکوبی (آسیاب برنج) به دو روش انجام می شود:
- آسیاب برنج روستایی: شالی‌کاری‌هایی که کشاورزان برای مصارف خانگی استفاده می کنند، شالی‌کاری روستایی نامیده میشود.
- آسیاب برنج تجاری: زمانی که برنج به اندازه کافی آسیاب شود و تمام پوسته‌ها و سنگ‌های آن برای جلب نظر مشتریان از بین برود، به شالیکوبی تجاری معروف است. هدف دیگر آسیاب های تجاری به حداقل رساندن شکستگی دانه است.
مراحل شالیکوبی:
- روش قبل از تمیز کردن: فرآیند تمیز کردن شلتوک برنج به فرآیند تمیز کردن شالیزار برنج نیز شناخته می شود. پس از اینکه برنج از مزارع برنج می آید، تمیز کردن شلتوک برنج˛ اولین قدم در شالیکوبی است. شلتوک همیشه با مواد خارجی زیادی از جمله علف های هرز، خاک، دانه ها و غیره ظاهر می شود. این مواد خارجی باید قبل از بردن شلتوک به فرآیندهای پوست کندن برداشته شوند تا کارایی پوسته کن و همچنین آسیاب کم نشود. اگر این ضایعات به خوبی از بین نروند، می تواند کارایی ماشین آلات آسیاب برنج را کاهش دهد. ظرفیت پیش تمیز کننده شالیزار در واقع 1.5 برابر ظرفیت فرز است. اگر پاکسازی شلتوک در فرآیند شالیکوبی به درستی انجام نشود، ریزدانه های برنج می تواند گرد و غبار ایجاد کند و جریان هوا را از طریق دانه برنج کاهش دهد. سنگ زدایی برای حذف سنگ های نامطلوب موجود در برنج با استفاده از جداکننده گرانشی یا سنگ زدایی انجام می شود. این فرآیند شامل عبور دادن برنج خام از یک سری الک و یک سیستم آسپیراسیون مدار بسته است.
- پوسته‌زدایی(پوسته‌کشی یا پوست‌گیری): به فرآیند جدا کردن پوسته از دانههای برنج، پوست‌گیری می‌گویند. این فرآیند در شالیکوبی شامل: هدایت شالی به یک جفت رول لاستیکی، چرخش در جهت مخالف و با سرعت های مختلف است. نیروی برشی بر روی سطح بدنه به دلیل فشار افقی به سمت داخل بر روی رول های لاستیکی ایجاد می شود. برداشتن پوسته از برنج˛ به عنوان آسپیراسیون پوسته شناخته می شود. پوسته با اصطکاک جدا می شود˛ زیرا دانه های شالی از بین دو سطح ساینده که با سرعت های مختلف حرکت می کنند عبور می کنند. پس از جداسازی، پوسته با مکش خارج می شود و به انباری در خارج از آسیاب منتقل می شود. پوسته 20 درصد وزن شالیزار را تشکیل می دهد.
- جداسازی شلتوک: سطح دانه برنج صاف است، در حالی که سطح شلتوک خشن است. شالیکوبی از این تفاوت در بافت˛ برای جداسازی برنج از شلتوک استفاده می کند. جداکننده شلتوک برنج˛ شلتوک بدون پوست را از برنج جدا می کند. مقدار شلتوک موجود بستگی به کارایی پوسته دارد و نباید بیش از 10 درصد باشد. جداکننده های شلتوک با استفاده از تفاوت وزن و اندازه بین شلتوک و برنج کار می کنند.
- سفید کننده و صیقل دهنده یا پولیش: برای صیقل دادن سطح برنج در شالیکوبی از یک پولیش برنج مرطوب شده استفاده می شود. عواملی که میزان سفیدی را تعیین می کنند عبارتند از: سرعت شعاعی چرخ های سنگی، اندازه شبکه سنگ ها و فشار خارجی بر روی محفظه خروجی دستگاه سفیدکننده.برنج سفید با حذف لایه سبوس و جوانه از شالیزار تولید می شود. لایه سبوس از طریق پولیش های ساینده یا اصطکاکی از هسته جدا می شود. مقدار سبوس برداشته شده معمولاً بین 8 تا 10 درصد وزن کل شالیزار است. برای کاهش تعداد دانه های شکسته در طول فرآیند سفید کردن، برنج به طور معمول از دو تا چهار دستگاه سفیدکننده متصل به صورت سری˛ عبور داده می شود.
- جداسازی برنج سفید: پس از صیقل دادن، برنج سفید توسط یک غربال صفحه نوسانی به برنج سر، برنج شکسته بزرگ و کوچک و دم کرده جدا می شود. برنج سر اغلب به عنوان دانه هایی طبقه بندی می شود که 75 تا 80 درصد یا بیشتر از یک هسته کامل است. برای دستیابی به دقت بالاتر برای درجه بندی و جداسازی در شالیکوبی˛ از یک تورفتگی استفاده می شود.
- مخلوط کردن برنج: یک آسیاب برنج خوب 50 تا 60 درصد برنج کله (دانه کامل)، 5-10 درصد بزرگ شکسته و 10-15 درصد دانه شکسته کوچک تولید می کند. بسته به استانداردهای کشور، گریدهای برنج موجود در بازار شامل 5 تا 25 درصد مغز شکسته خواهد بود. اگر قرار است مخلوط کردن برنج به درستی انجام شود، استفاده از یک همزن حجمی ضروری است.
- توزین برنج: از دستگاه های توزین و کیسه بندی برای بسته بندی و توزین دقیق برنج استفاده می شود تا در بازار به فروش برسد. برنج معمولاً در گونی های 50 کیلوگرمی فروخته می شود که باید به طور دقیق وزن و برچسب گذاری شود. در حالی که اکثر کارخانه های برنج از یک سیستم توزین مکانیکی دستی استفاده می کنند، سیستم های الکترونیکی بسیار دقیق و سریع نیز در دسترس هستند.
سبوس تولیدی از این مدل دستگاه بسیار نرم بوده و میتوان از آن هم به عنوان در آمد در کنار تولید دستگاه یاد کرد به گونه ای که از ارزش غذایی زیادی برخوردار میباشد و دامداران جهت دام و طیور استفاده مینمایند.دستگاه شالی کوب بتین قادر است از برق مصرفی تک فاز و سه فاز برای پوست گیری و سفیدکردن انواع برنج در مناطق مختلف آب و هوایی با راندمان بالا و در یک مرحله استفاده کند.دستگاه شالی کوب دارای ظرفیت ورودی ۱۵۰ کیلوگرم در ساعت است. همچنین این دستگاه قادر است به طور مداوم و بدون وقفه به صورت شبانه روزی کار کند.درصد تبدیل شالی به شلتوک در این دستگاه ۷۰ درصد است. به عنوان مثال به ازای هر ۱۰۰ کیلوگرم برنج، ۷۰ کیلوگرم برنج تولید می شود.دستگاه شالی کوب بتین بدون گرد و غبار و سر و صدا شروع به کار می کند و کشاورزان گران می توانند از این دستگاه در منازل و یا حتی مزارع خود استفاده کنند و برنج را به راحتی تبدیل به شالی کنند.از دیگر ویژگی های این دستگاه قابلیت تنظیم درجه سفیدی برنج می باشد. از برنج قهوه ای تا برنج شیشه ای قابل تنظیم است.مزایای دستگاه شالی کوب بتین• سبک و قابل حمل• صدای کم و بدون لرزش• در دسترس بودن در هر زمان• کاهش هزینه های کشاورز برای حمل برنج به کارخانه و برگشت.سفید کن شلتوکدستگاه شالی کوب بتین قادر است. با استفاده از برق مصرفی تک فاز و سه فاز انواع شلتوک های مختلف ومناطق آب و هوایی متفاوت را با راندمان بالا و در یک مرحله پوست گیری و سفید نماید.
این دستگاه دارای ورودی ۱۵۰ کیلوگرم در ساعت می باشد .و همچنین این دستگاه قادراست در شبانه روز به صورت پیوسته و بدون هیچ گونه توقفی تولید نماید. درصد تبدیل شالی به شلتوک این دستگاه،۷۰درصد میباشد به طور مثال از هر ۱۰۰ کیلوگرم شلتوک ،۷۰ کیلوگرم برنج بدست می آید.بدون گرد و غباردستگاه شالی کوب بتین بدون هیچ گونه گرد و غبار و سر و صدایی شروع به کار میکند. و کشاورزان عزیز میتوانند از این دستگاه در منازل یا حتی بر سر مزارع تبدیل شالی به برنج انجام دهند.
دستگاه دارای قابلیت تظیم برای سفیدی برنج میباشد بقدری که از برنج قهوه ای تا برنج شیشه ای قابل تنظیم میباشد.نکات قابل توجه- کم شدن هزینه کشاورز ناشی از حمل شالی به کارخانه و بلعکس
- سبک و قابل حمل
- کم صدا و بدون لرزش
- در دسترس بودن در هر زمان
- کاهش ضایعات و شکست در تبدیل برنج
- افزایش ظرفیت تولید و بهره وری
- بالا رفتن کیفیت برنج ایرانی
- آلودگی و گرد و خاک بسیار کمتر در مقایسه با خط های سنتی
- و کاهش مصرف برق